Sanayi üretimi ve ihracat noktasında hiç şüphesiz Bursa Türkiye'nin en önemli şehirlerinden bir tanesi. Ayrıca Bursa'nın sahip olduğu dışa açık üretim altyapısı kendisine oldukça önemli avantajlar da sağlıyor. Ancak küresel sisteme entegrasyon bazı durumlarda belirli riskleri de beraberinde getiriyor. Örneğin küresel tedarik zincirlerinde yaşanan kopmalar veya aksamalar belirli sektörleri doğrudan etkilerken bazı sektörlerde de dolayı etkilere neden olabiliyor.

Şimdi önce küresel duruma bir bakalım sonrasında Bursa özelinde ne gibi riskler ve fırsatlar doğabilir bu konuya göz atalım.

Dünya Covid19 pandemisi ile beraber yeni bir dönemin içine girdi. Bu süreçte pek çok sistemik değişikliğe şahitlik ettik. Yeni sorunlarımız oldu. Bu sorunların belki de en önemlilerinden birisi de tedarik zincirlerinde yaşanan kopmalar. Örneğin şu an karşı karşıya kalınan "çip krizi" başta otomobil sektörü olmak üzere pek çok sektörün duraksamasına neden oluyor. Öyle ki bazı otomobil fabrikaları üretime ara vermek zorunda kaldı. Ancak sorun bununla sınırlı değil ve küresel ekonomi üzerindeki yansımaları devam ediyor. Hatta eğer gerekli önlemler alınmazsa tedarik zincirlerinde yaşanan sorunlar nedeniyle yaşanan sıkıntıların 2022 yılından sonra da devam etme riski karşımızda duruyor.

Bu konudaki birkaç yorum bakalım. Küresel konteyner yüklerinin %6'sından fazlasını taşıyan Ocean Network Express'in CEO'su Jeremy Nixon bu alanda gerekli yatırımlar ve teşvikler artırılmazsa tedarik zinciri kaynaklı bozunmaların 2023 yılına uzayacağını söylüyor. Benzeri şekilde ABD'nin büyük kargo şirketlerinden UPS'in Başkanı Scott Price da tedarik zincirlerindeki aksamaların 2022 yılına sarkacağını ve bunun belirli sektörlerde hammadde darboğazlarına neden olacağını ifade ediyor.

Özetle 2022 yılında tedarik zinciri kaynaklı sorunları göz ardı etmemek ve planları bu gerçeği göz önüne alarak yapmak gerekiyor. Elbette küresel tedarik zincirinde yaşanan bu kopmalar sadece risklere neden olmayacak. Fırsatı iyi kullanabilen ülkeler ve şehirler bu krizi fırsata çevirebilir. Türkiye bu alanda belirli bir avantaja sahip ve Bursa da bu alanda Türkiye'ye güç veren şehirlerden birisi.

Bursa Sanayi ve Ticaret Odası verilerine göre Bursa'nın 2021 yılı Ocak-Eylül dönemindeki toplam ihracatı 11,725 milyar Dolar olarak gerçekleşmiş. En çok ihracat yapılan ilk 5 sektör de sırasıyla; Çelik, Çimento cam seramikleri ve toprak ürünleri, Demir ve demir dışı metaller, Deri ve deri mamülleri ile diğer sanayi ürünleri. Buna karşılık olarak TÜİK verilerine göre Bursa'nın toplam ithalatı yılın bu dönemine kadar toplam 5,7 milyar dolar olmuş. Bu ithalatın önemli bir kısmının hammadde ve makine ile teçhizat olduğunu biliyoruz.

Bursa'nın en çok ihracat yaptığı ülkeler sırasıyla Almanya, Fransa, İspanya, İtalya ve ABD. Bunları İngiltere izliyor. Bu ülkeler aynı zamanda küresel tedarik zinciri krizinden en çok etkilenen ülkelerin başında geliyor. Örneğin Almanya'da İş İklimi Endeksi Ekim ayında hammadde sıkıntıları ve vaka sayılarındaki artışın arz üzerinde yarattığı baskı yüzünden 6 ayın en düşük seviyesine geriledi.

Neticede küresel tedarik zincirlerinde yaşanan sorunlar Bursa gibi küresel sisteme entegre olmuş bir şehir için riskler ve fırsatları da beraberinde getiriyor. Örneğin iddialı olunan sektörlerde yaşanacak hammadde tedarik krizi pazar kaybına neden olabileceği gibi yine küresel tedarik zincirindeki kopma kaynaklı yaşanan boşluklar güçlü olunan sektörler aracılığı ile doldurulabilir.