Günümüzde ticaretin her alanında kişiler birbirleri ile döviz üzerinden sözleşmeler yapabilmektedir. Fakat son yıllarda döviz kurunun artışıyla beraber taraflar arasında döviz üzerinden akdedilen sözleşmeler ile ilgili uyuşmazlıklar yaşanmaktadır. Bu hususta dikkate alınması gereken; 2018 yılında yürürlüğe giren Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ve bu karara dayanarak çıkarılan tebliğlerle yapılan düzenlemelerdir. Bu düzenleme ile Türkiye'de yerleşik kişilerin kendi aralarındaki belirli sözleşmelerde döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak bedel belirlemesi yasaklanmıştır. Bu yasağın amacı, Türkiye'de dövizin yaygın kullanımı yerine Türk lirasının kullanılmasını teşvik etmek ve döviz kurundaki dalgalanmalardan minimum şekilde etkilenmektir.

Yasağın kapsamı oldukça geniş tutulmuş, gayrimenkul kiralama ve satış sözleşmelerinden hizmet sözleşmelerine kadar birçok alanda dövizle işlem yapılması yasaklanmıştır. Her ne kadar Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar hakkında birçok tebliğ yayımlanmış olsa da bu konuda ne içtihatta ne de doktrinsel olarak ortak bir hukuki görüşe varılamamıştır. Bu durum birçok kişinin mağduriyetine neden olmuştur. Son olarak 28 Şubat 2024 tarihinde yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar'a İlişkin Tebliğ'de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (No: 2024-32/69) ile dövizle ödeme yasağına ilişkin esaslar tekrardan düzenlenmiştir.

DÖVİZLE İŞLEM YASAĞININ MEVCUT SÖZLEŞMELERE ETKİSİ

Dövizle işlem yapma yasağı, ticari ilişkilerde önemli bir dönüşüm yaratmıştır. Bu yasak yalnızca Karar'ın yürürlülük tarihinden sonraki sözleşmelerde değil, Karar'dan önce akdedilmiş mevcut sözleşmeler için de geçerlidir.

Yasağın yürürlüğe girmesiyle birlikte birçok şirket, sözleşmelerini yeniden düzenlemek zorunda kalmış, döviz cinsinden belirlenmiş bedeller Türk Lirası'na çevrilmiştir. Ancak bu süreçte, dövizin dalgalanma riski nedeniyle taraflar arasında büyük uyuşmazlıklar yaşanmış ve bazı durumlarda sözleşmelerin iptali söz konusu olmuştur.

DÖVİZLE İŞLEM YASAĞINA AYKIRILIĞIN YAPTIRIMLARI

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun'un 3.maddesi uyarınca dövizle işlem yasağının ihlali halinde idari para cezası öngörülmüştür. Tekerrür halinde uygulanacak ceza iki katına çıkabilmektedir. 2024 yılı için uygulanacak para cezası 50.162 TL ile 418.607 TL arasında olacaktır. Bununla beraber Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'a göre tespit edilecek gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanacaktır.

Öte yandan doktrinsel olarak dövizle veya dövize endeksli sözleşme yapma yasağına aykırı sözleşmelerin hangi hukuki durumda olacağına ilişkin iki farklı görüş mevcuttur. Bunlardan biri dövizle sözleşme yasağına aykırı akdedilen sözleşmelerin kesin hükümsüz olacağı, diğeri ise bu yasağa aykırılığın tek yaptırımının idari para cezası olacağıdır. Bu hususta yerleşik bir içtihat bulunmasa da bize göre dövizle sözleşme yasağına aykırılığın tek yaptırımı idari para cezası olacaktır. Çünkü söz konusu yasak TBK uyarınca bir sözleşmenin kesin hükümsüzlüğüne sebep olmayacaktır. Bu yasağı düzenleyen Karar, normlar hiyerarşisinde Türk Borçlar Kanunu'ndan daha aşağıda yer almaktadır. Birel işlem niteliğindeki bu karar TBK ile hükmedilen kesin hükümsüzlük hallerini değiştiremez.

YAPILAN SON DEĞİŞİKLİKLER

28.02.2024 tarihinde Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ'de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (No: 2024-32/69) yayımlanmıştır.

Yapılan bu değişiklikle birlikte, dövizle işlem yapma yasağına ilişkin bazı esneklikler getirilmiştir. Bu değişiklikle, özellikle Türkiye'de yerleşik kişiler arasında akdedilen menkul satış sözleşmelerinde dövizle ödeme yapılabilmesine olanak tanıyan belirli istisnalar eklenmiştir. Bu istisnalar arasında, Borsa İstanbul Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası'nda yapılan döviz cinsinden işlemler ve dış ticaret sermaye şirketleri ile sektörel dış ticaret şirketleri aracılığıyla gerçekleştirilen ihracatlar, 19/4/2022 tarihinden önce düzenlenmiş faturalar kapsamındaki ödeme yükümlülükleri, yer almaktadır. Ayrıca, 19 Nisan 2022 tarihinden önce düzenlenmiş olan menkul satış sözleşmeleri kapsamında dövizle ödeme yapılabilmesine de belirli şartlar altında izin verilmiştir. Serbest bölgede faaliyet gösteren firmalar ile dış ticaret işlemleri kapsamında yapılan menkul satış sözleşmesine konu malların teslimine ilişkin ödeme yükümlülükleri ise 28.02.2024 tarihinden itibaren döviz cinsinden yerine getirilebilecektir.

Mevcut istisnaların bilinmesi ve bu kapsamda hareket edilmesi, hem ticari hayatın devamlılığı açısından hem de hukuki risklerin minimize edilmesi açısından gereklidir. Dövizle işlem yapma yasağının uygulanmasında gelinen son nokta, yasakların esnetilmesi ve belirli istisnaların getirilmesi yönünde olsa da, bu konuda her zaman güncel bilgilere ve düzenlemelere dikkat edilmelidir. Son değişiklikler ile beraber hangi koşullarda döviz veya dövize endeksli sözleşmeler yapılabileceğine ilişkin hukuki yardım alınmasını tavsiye ederiz.