Anonim şirketlerin; büyümek ve stratejik planlarına daha uygun olacağı düşüncesiyle gerçekleştirdiği işlemlerden birisi de bölünmedir. Şirketler çok büyüdüğünde çekirdek işletme konusundan uzaklaşabilirler. Böyle bir durumda şirket bölünerek her şirketin ana konusuna dönmesi sağlanır. Bölünme; anonim şirketin malvarlığının tamamen veya kısmen başka bir şirkete devredilmesi şeklinde gerçekleşir.

TTK m.160'a göre: "Sermaye şirketleri ve kooperatifler sermaye şirketlerine ve kooperatiflere bölünebilirler." Yani bir anonim şirket limited veya kooperatif şirkete bölünebilecektir. Fakat şahıs şirketlerine bölünemezler.

BÖLÜNME TÜRLERİ: TAM VE KISMİ BÖLÜNME

Tam Bölünme:

Bu bölünme türü ile anonim şirketin tüm malvarlığı devralan şirkete veya şirketlere aktarılır. Bu işlem sonucunda bölünen şirket sona erer ve ticaret sicilinden silinir. Bölünen şirketin ortakları devralan şirketin hissedarı olurlar. Tam bölünme sırasında devralan şirketler yeni kurulabileceği gibi mevcut şirketler de olabilir.

Kısmi Bölünme:

Kısmi bölünme, bir sermaye şirketi veya kooperatifin bilançosunda yer alan gayrimenkuller, iştirak hisseleri, üretim tesisleri, hizmet birimleri ve bunlara bağlı her türlü hak ve malların kayıtlı değerleri üzerinden, mevcut veya yeni kurulacak bir veya daha fazla sermaye şirketine veya kooperatife devredilmesi işlemidir. Bu devrin karşılığında, devreden şirketin veya kooperatifin ortaklarına veya şirketin veya kooperatifin kendisine, devralan sermaye şirketinin veya kooperatifin sermayesini temsil eden iştirak hisseleri verilir.

Kısmi bölünme bir şirketin mevcut bir şirkete devir suretiyle veya yeni kuruluş yolu ile gerçekleşebilir. Devir suretiyle kısmi bölünmede devralan şirketin sermayesi artırılmaktadır. Yeni kuruluş yolu ile bölünmede ise bölünen şirket malvarlığının tamamını veya bir miktarını bölünme işleminin gerçekleşmesi için yeni kurulacak şirket veya şirketlere devretmektedir.

Simetrik ve Asimetrik Bölünme:

Kısmi bölünmede, pay sahipliğinin devamı ilkesi geçerlidir. Ancak bu ilke, bölünen şirketin ortaklarının devralan şirkette, bölünen şirketteki haklarıyla birebir aynı oranda pay sahibi olacakları anlamına gelmez. Ortakların devralan şirkette alacakları paylar, bölünen şirketteki pay oranlarına tam olarak denk gelmeyebilir.

Yine bölünme türleri bölünen şirketin ortaklarının aldığı hisseye göre ikiye ayrılır. Bunlar Simetrik ve asimetrik bölünmedir.

Simetrik bölünmede; bölünen şirketin pay sahiplerine mevcut paylarının oranlarına göre devralan şirketlerde pay sahipliği hakları verilir. Pay sahiplerinin haklarının devamı ilkesi bu bölünmenin temelini oluşturur.

Asimetrik bölünmede ise; bölünen şirketteki payların oranı değiştirilerek devralan şirketlerde ortaklık payları verilir. Bu, ortaklar arasında farklı pay oranlarının oluşmasına yol açabilir. Bazı ortaklar yeni kurulan ya da devralan şirkette daha fazla pay sahibi olurken, diğer ortaklar daha az paya sahip olabilir. Bu bölünme türü esneklik sağlamakta olup, pay sahipleri arasında yeni yapılandırmalara olanak tanır.

ANONİM ŞİRKETLERİN LİMİTED VE KOOPERATİF ŞİRKETE BÖLÜNMESİ

Anonim şirketlerin bölünme süreçleri, şirketin büyüme ve strateji hedeflerine bağlı olarak, farklı tüzel kişilikler altında devam etmeyi de içerebilir. Anonim şirketler, bölünme yoluyla limited şirket ya da kooperatif şirkete dönüşme olanağına sahiptir. Bu dönüşüm, genellikle faaliyet alanının değişmesi, daha uygun bir şirket türünün tercih edilmesi ya da mali yapının daha esnek bir şekilde yönetilmek istenmesi durumlarında tercih edilmektedir.

Limited Şirkete Bölünme:

Anonim şirketin belirli iş kolları ya da malvarlığı, limited şirkete devredilebilir. Limited şirket, daha küçük ölçekli işletmelerin tercih ettiği bir yapıdır ve daha az maliyetli bir yönetim yapısı sunar. Bölünme yoluyla anonim şirketten ayrılan iş kolu, yeni kurulan bir limited şirkete devredilerek bu yapı altında devam eder.

Kooperatif Şirkete Bölünme:

Kooperatif şirketler, ortak amaç doğrultusunda bir araya gelen kişilerin oluşturduğu bir iş birliği yapısıdır. Anonim şirketin belirli faaliyetleri veya iş kolları, kooperatif yapısına dönüştürülerek daha kolektif bir yönetim anlayışı benimseyebilir. Bölünen anonim şirket, kooperatif modeline geçerken, kooperatifte pay sahibi olanlar, bölünen şirketteki ortakların hissedarları olabilir. Kooperatif yapısı, ortakların daha katılımcı bir yönetim modeline dahil olmasını sağlar.

Bu tür bölünmelerin uygulanabilirliği, ticari faaliyetlerin yapısına ve şirketin büyüklüğüne göre değişir ve bölünmenin tümü kanuna uygun olarak yapılmalıdır.

BÖLÜNME RAPORU: HAZIRLIK VE İÇERİĞİ

Anonim şirketlerin bölünme sürecinde, bölünmeye katılan şirketlerin yönetim kurulu tarafından bir bölünme raporu hazırlanması zorunludur. Bu rapor, bölünmenin ayrıntılarını açıklayan bir belgedir ve bölünmeye katılan taraflar açısından şeffaf bir yol haritası sunar. Raporun içeriğinde yer alması gereken başlıca hususlar şunlardır:

Bölünmenin amacı ve gerekçesi,

Devralan ve devreden şirketlerin malvarlığı planları,

Ortaklara verilecek payların hesaplanma usulleri,

Bölünmenin mali ve hukuki sonuçları,

Ortakların ve alacaklıların haklarının korunması için alınan tedbirler.

Bu rapor, alacaklılar, ortaklar ve kredi sağlayıcıları için büyük önem arz eder. Alacaklıların ve ortakların bölünmeden doğan haklarının korunması esastır.

BÖLÜNME SÖZLEŞMESİ

TTK'nın 167. maddesi gereğince, bölünme sözleşmesi yazılı şekilde yapılmalıdır. Bölünmeye katılan şirketlerin yönetim organlarınca imzalanan bu sözleşme, genel kurul tarafından onaylanır. Sözleşmenin içeriği ise devralan şirketlerin unvanı, payların değişim oranı gibi bilgileri içerir.

TESCİL İÇİN GEREKLİ BELGELER

Bölünme işleminin tamamlanması için ticaret siciline tescil edilmesi gerekir. Bu tescil işlemi için şu belgelerin hazırlanması zorunludur:

Bölünme Planı: Bölünme işleminin ana hatlarını ortaya koyan, şirketlerin genel kurullarında onaylanması gereken plan.

Genel Kurul Kararı: Bölünme kararının noter onaylı şekilde alınmış hali.

Bölünme Raporu: Yönetim kurulu tarafından hazırlanan ve ortakların incelemesine sunulan rapor.

Alacaklı Bildirimleri ve Teminatlar: Alacaklılara yapılacak ilanlar ve gerektiğinde talep edilecek teminatlara ilişkin belgeler.

ALACAKLILARIN KORUNMASI

Bölünme sürecinde alacaklıların korunması oldukça önemlidir. Bölünmede, alacaklıların korunması ihtiyacını doğuran nedenlerden birisi borçlu sıfatının değişimidir. TTK, alacaklıların bölünmeden kaynaklanan borçlara karşı teminat talep edebileceğini öngörür. Bölünme sürecinde alacaklılara Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi üzerinden bildirim yapılır. Teminat talepleri yerine getirilmeden bölünme işlemi tescil edilmez. Bölünme ile, alacaklıların alacaklarının tehlikeye düşmediğinin, ispatı halinde, teminat altına almak yükümü ortadan kalkar.  Sonraki yazılarımızda bu hususa ilişkin daha detaylı bilgilendirme yapılacaktır.

Ülkemizdeki ekonomik gelişmelere bağlı olarak, ticaret şirketleri daha fazla kazanç sağlamak ve uluslararası pazarlarda rekabet gücünü artırmak amacıyla faaliyet alanlarını genişletmektedir. Ancak bu büyüme, kontrolsüz genişleme, artan maliyetler, yönetim zorlukları ve yüksek vergi yükleri gibi sorunlar doğurmakta, şirketlerin sürdürülebilirliğini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle şirketler, yeniden yapılandırma sürecine girerek rekabet gücünü ve karlılığını artırmaya çalışmaktadır. Bölünme, bu ihtiyaçtan doğan bir çözüm olup, bazen de şirketlerin farklı alanlarda uzmanlaşarak daha verimli hale gelmesini sağlamaktadır. Ayrıca, bölünme sayesinde şirket yönetimleri kolaylaşmakta, maliyetler düşmekte ve karlılık artmaktadır. Şirketler, büyüme dışında ekonomik, mali ve teknik nedenlerle de bölünme yoluna gitmektedir. Şirketlerin bölünmesi her bir şirket için spesifik nedenlerden meydana gelebilir. Bu nedenle şirketlerin ihtiyacını en iyi şekilde karşılayabilmesi için hukuki destek almaları gerekmektedir.