Dünya zorlu bir dönemden geçiyor.

Maalesef ki, girdi maliyetlerindeki yükseliş fiyatlara yansımakta olup artan fiyatlar ciddi bir şekilde etkiliyor.

Bildiğiniz üzere piyasalarda en önemli unsur fiyat istikrarıdır. 

Ancak bu dönemde bunu yakalayabilmek zor gözüküyor.

Sanayi kuruluşlarının, firmaların, çiftçilerin ya da esnafın en önemli sabit maliyetleri enerji fiyatlarıdır.

Son dönemde yaşanan elektrik, petrol, doğalgaz fiyatlarının çok fazla yükselmesi sanayiciden esnafa ve vatandaşa kadar herkesin belini büktü.

Enerji konusu hem çok önemli bir mesele hem de sıcaklığını koruyan bir mesele.

Dolayısıyla enerji hepimizin ihtiyacı.

Uzun süredir ortak sohbetlerimizin gündemini akaryakıt fiyatları oluşturuyor.

Özellikle, 'Benzin fiyatı ne kadar, kaç TL oldu? Motorin ne kadar?' gibi...

Kısacası pompa fiyatlarının meraklısı olduk.

Uzun süredir Türkiye'nin gündemini meşgul eden akaryakıt fiyatları, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından da gündeme getirilmişti.

"Petrol fiyatlarındaki aşırı yükselmeye bağlı olarak, pompa fiyatlarında ortaya çıkan rakamlar gerçekten rahatsız edici düzeydedir. Keşke ülkemizin her yerinden petrol fışkırıyor olsa da bu durumun önüne geçebilsek. Ama petrol tüketiminin çok büyük bölümünü ithalat ile karşılayan bir ülke olarak hem ham petrol fiyatlarındaki yükselişten hem de kurdaki artıştan anında etkileniyoruz. Petrol fiyatlarının katlanarak artan bu seviyesinin sadece bizim değil, hiçbir ülke bakımından sürdürülebilir olmadığı açıktır. Bu fiyatların makul fiyatlara düşmesiyle birlikte pompa fiyatlarının da gerileyeceğini ümit ediyoruz" ifadelerini kullanmıştı.

Benzin ve petrol fiyatları sanki biraz durulur gibi oldu, ama yinede merak ediliyor ne olacak diye...

Aslında pek öngörüde bulunmakta mümkün değil!

Yine de bir istikrara kavuşması acaba kısa dönemde mümkün mü?

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez'in konuk olduğu Haber Global Ankara Temsilcisi Işınsu Tezkan Tüz moderatörlüğünde Gazeteci Metehan Demir ve Ekonomist Doç. Dr. Levent Yılmaz'ın sorularını yönlendirdiği Haber Global'deki değerlendirmeleri dinledim.

Enerji sektörünün mevcut durumuna ilişkin çok önemli açıklamalar vardı.

"Elektrik ve doğalgaz fiyatları bu kış nasıl seyredecek, faturalarda indirim olacak mı? Karadeniz gazında hangi aşamadayız? Doğalgaz ne zaman tüketici ile buluşacak, Türkiye'nin günlük tüketiminin ne kadarını karşılayacak? Türkiye'nin Doğu Akdeniz'de enerji arayışı sürerken Yunanistan'da endişe yaratan Abdülhamid Han sondaj gemisinin faaliyetleri nasıl sonuçlanacak?" gibi önemli sorular yanıt buldu.

Konuşmalardan öne çıkan notları sizlerle buradan paylaşmak istiyorum.

İlk olarak, Enerji krizi Türkiye'yi nasıl etkiliyor?

Bakan Fatih Dönmez, iki etkenden bahsediyor.

Pandemi döneminde talebin oldukça düşük olduğunu ve buna bağlı olarak fiyatların ciddi oranda düştüğünü söylüyor.

Petrol ham varil fiyatlarının 50 - 40 doların altında olduğu hatırlatarak, "Bu 1,5 yıl kadar sürdü. Pandemi sonrası fiyat yükselmesini taleple birlikte piyasalarda bekliyordu. Nitekim de öyle oldu. 70 dolarlar seviyesini buldu. Rusya - Ukrayna savaşının patlak vermesi ile birlikte fiyatlar bir daha tırmanışa geçti. Jeopolitik riskler ve küresel krizler başta petrol ve doğalgaz olmak üzere stratejik ürünlerin fiyatlarını çok çabuk etkileyebiliyor. Fakat sadece savaşın çıkması da bir etken değil. Özellikle Batılı ülkelerin Rusya'ya karşı uygulamaya başladığı yaptırımlar ve petrole erişimde kısıtlamalar eklenince fiyatlar bir daha tırmanışa geçti. 125 dolarları gördük biliyorsunuz. Ardından 100 - 102 dolar bandında bir miktar gevşeme oldu."

Petrolde fiyat istikrarı sağlanır mı?

Petrol fiyatları neden artıyor?

Akaryakıt fiyatları ne zaman dengelenir?

"BU KADAR ÖNGÖRÜSÜZ BİR DÖNEMİ BEN HATIRLAMIYORUM"

"Bu kadar öngörüsüz bir dönemi ben hatırlamıyorum" diyor Bakan Fatih Dönmez...

Yarın ne olacak? Sorusuna sektörün içindekilerde dışındakilerde cevap veremiyor.

Dünyanın 100 milyon varil civarında günlük petrol tüketimi var.  

"Dünyanın en büyük 10 petrol üreticisinden 3'üne erişimde bir takım kısıtlamalar getirdiğinizde ki, dünyanın en büyük rezervlerine sahip ülkeler. Yıllardır İran ambargo ile uğraşıyor. Venezüella ve Rusya'yı eklediğinizde dünyanın en büyük 3 üreticisi oyunun kısmen dışında kalmış durumdalar. Henüz Libya, savaş öncesi üretim miktarlarına da çıkabilmiş değil. Bu 3- 4 ülkenin arz tarafında aktif rol almamasından kaynaklı arzda bir sıkıntı var. Hepimiz biliyoruz ki; bir malın arzında, üretiminde ve bulunabilirliğinde sıkıntı olduğunda o malın fiyatı her zaman artar. Şuanda o durumu hep birlikte yaşıyoruz. Benzer durum doğalgaz tarafında da var. Pandeminin ilk aylarında doğalgazın 1000 metre küp fiyatı uluslararası piyasalarda 100 - 120 dolarlara kadar inmişti. Sonrasında yüksek tırmanış yaşayarak,  1500 - 2000 dolar bandında fiyatları gördük. Bizim gibi enerjide dışa bağımlı ülkeler açısından da bu kontrol edemediğiniz bir mekanizmanın içerisindeki maliyetleri üstlenmek zorunda kalıyorsunuz. Ama vatandaşımıza onların katlanabileceği ölçüde yansıtmaya gayret ediyoruz."

Petrol fiyatları artarken benzin ve motorin fiyatları da hızla artıyor.

Ama petrol fiyatı düştüğünde benzin ve motorin fiyatlarının aynı hızla gerilemediğini görüyoruz.

"Bu zammı kim yapıyor?" sorusuna şu paylaşımı yapıyor:

"En büyük etken ham petrol fiyatlarındaki artış ve döviz kuru. Bir başka etken ise, Akdeniz Bölgesi'nde nihai ürün fiyatları dikkate alınarak fiyatlama yapılıyor. Nihai ürün fiyatı dediğiniz ham petrolü kimse alıp kullanmıyor, rafineriye gidiyor ve ardından benzin ve motorin ürünü başta olmak üzere bir çeşit işlemden geçiyor. Burada doğal olarak bir maliyet söz konusu ve döviz cinsinden ürünlerin piyasada ton başına bir fiyatı oluşuyor. Avrupa Bölgesi ve Akdeniz Bölgesi'ndeki ortalama fiyatlar referans alınarak EPDK tarafından denetleniyor. Tabi rafineri çıkış fiyatları üzerine stoklama maliyetleri, dağıtım maliyetleri... Dağıtıcıdan doğrudan ve toptan almadığımız için bayilerden alıyoruz. Bayi kanalına kadar bu ürünün intikali, lojistiği, depolanması ve oradaki maliyetler üzerine eklenmek suretiyle pompada gördüğümüz fiyatları görüyoruz. Yükselirken veya çıkarken oluşan fiyat farklılığının temelinde bu sebepler yatıyor. Ürüne olan talep fiyatı etkileyebiliyor. O dönem benzin veya motorine olan talep üretimden fazla ise, bir miktar daha yükseliyor. Türkiye'deki rafinerilerin toplam benzin ve motorin üretim kapasitelerine baktığımızda benzinde bir sıkıntımız yok. Hatta bir miktar fazla ürettiğimiz için ihraç edebiliyoruz. Motorinde bir miktar eksik var. Dolayısıyla işlenmiş ürün olarak motorini Akdeniz veya Karadeniz piyasasından ayrıca ithal ettiğimizde oluyor."

Öngörülemeyen bu süreçte korkulan şeylerden biri de havalar soğumaya başlayınca elektrik faturaları yükselecek.

Türkiye enerjide kışa hazır mı?

Sizce, kışı sıcak geçirir miyiz?

Programdan sektöre dair tespitler devam ediyorum.

"Önce malın bulunabilirliği çok önemli" diyor Bakan Dönmez ve devam ediyor:

"Olmayan mal, en pahalı mal! Bizim ana tedarikçilerimiz Rusya, Azerbaycan, İran. Yeni dönemde biten kontratları yeniliyoruz. Arz güvenliğimizi sağlama almaya çalışıyoruz. Avrupa fiyattan çok gaza erişimi öncelik almış durumda. Bizim Tuz Gölü'nde depomuz var, tamamını doldurduk. Silivri'deki depomuzun da yüzde 82'si dolu, inşallah yılsonuna kadar tamamı dolacak. 6 milyar metreküplük doğalgazımız var. Tedarikçiler sevkiyat programlarına uyduğu müddetçe inşallah böyle bir sorunumuz olmayacak. Kışın yine hap piyasalarda doğalgaz toptan satış fiyatlarının artacağı yönünde öngörüleri var. Geçen sene de aslında benzer fiyat artışlarıyla karşılaştık ama hazinemizden karşıladık. Mesela aylık 2000 lira ödemeniz gerekiyorsa faturada, 1500 lirasını devlet ödüyor 500 lirasını siz ödüyorsunuz. İnşallah önümüzdeki yılın ilk çeyreğinde Karadeniz'deki gazı ulusal sisteme basmaya başlayacağız. 4 yıl sonra hanelerin hepsine doğalgazı ulaştıracağız. Önceliğimiz Karadeniz gazı. Türkiye kendi yetki alanlarında bugüne kadar kararlı duruşunu hep sergiledi. Karadeniz'e ilk sondaj gemimizi çektiğimizde keşif olacağını bilmiyorduk. Elbette öngörüler vardı."

Şimdi merak edilen soru şu:

Türkiye'de petrol var mı?

Bakan Dönmez, "Son yılarda petrol üretimimiz yükseldi. Toplam tüketimimizin maalesef yüzde 8'i civarı ama 85 milyonluk bir ülkeyiz ve petrol ihtiyacımız fazla" diyor.

Son olarak, akaryakıt fiyatlarından son dakika haberleri gelmeye devam ediyor.

Brent petroldeki düşüş, motorin ve benzin fiyatlarında da indirim getirdiğini belirterek noktayı koyalım.