Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2022 yılına ilişkin Küçük ve Orta Büyüklükteki Girişim İstatistikleri sonuçlarını paylaştı.

Gelin birlikte ülke ekonomisi için önemli role sahip KOBİ'lerin karnesine bir göz atalım.

Bildiğiniz üzere, mevzuat gereği 250 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hâsılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 250 milyon Türk Lirasını aşmayan girişimler Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ) olarak tanımlanıyor.

2022 yılındaki tüm girişimlerin yüzde 99,7'sini oluşturan KOBİ'lerin üretim değeri ise yüzde 36,3'de kaldı.

Sanayi ve hizmet sektöründeki toplam KOBİ sayısı, 3 milyon 773 bin olarak kayıtlara geçti.

KOBİ'ler; istihdamın yüzde 70,6'sını, personel maliyetinin yüzde 47,5'ini, cironun yüzde 42,5'ini, üretim değerinin yüzde 36,3'ünü ve faktör maliyetiyle katma değerin yüzde 36,4'ünü oluşturmayı başardılar.

Yine verilere göre, KOBİ'lerin bir numaralı tercihi ticaret oldu.

Yüzde 36,1'i toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı sektörüne yönelirken, yüzde 15,2'si ulaştırma ve depolama sektöründe ve yüzde 12,2'si ise imalat sanayi sektöründe yer aldı.

Ancak personel maliyetlerinde çok ciddi artışlar var.

 Toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı faaliyetlerindeki KOBİ istihdamının toplam KOBİ istihdamı içerisindeki oranı yüzde 27 olurken, personel maliyeti için bu oran yüzde 23,4, ciroda yüzde 53,4, faktör maliyetiyle katma değerde yüzde 25,9 ve üretim değerinde ise yüzde 15,4 olarak gerçekleşti.

Tek bir personelinin maliyeti, 2022 yılı için 69 bin TL'ye ulaştı. 2009 yılında KOBİ girişimleri için çalışan başına ortalama personel maliyeti 8 bin TL idi.

KOBİ grupları içerisinde 2009 ve 2022 yılları için en yüksek çalışan başına personel maliyeti sırasıyla 15 bin TL ve 120 bin TL ile orta ölçekli girişimlerde gerçekleşirken, aynı yıllar için bu değerler küçük ölçekli girişimler için sırasıyla 11 bin TL ve 87 bin TL olarak gerçekleşti.

Mikro boyuttaki işletmeler bile 36 bin TL'lik maliyetlerle karşılaştılar.

KOBİ'lerin sürdürülebilirliği için oldukça kritik!

KOBİ girişimleri için 2009 yılında çalışan başına ortalama katma değer 15 bin TL iken, 2022 yılında bu değer 155 bin TL oldu. KOBİ grupları içerisinde 2009 ve 2022 yılları için en yüksek çalışan başına katma değer sırasıyla 29 bin TL ve 346 bin TL ile orta ölçekli girişimlerde gerçekleşirken, aynı yıllar için bu değerler küçük ölçekli girişimler için sırasıyla 19 bin TL ve 179 bin TL, mikro ölçekli girişimler için ise 8 bin TL ve 52 bin TL olarak gerçekleşti.

KOBİ'lerin sadece binde 7'si, yüksek teknoloji üretimi yapabildi. Bu oran, büyük girişimlerde ise yüzde 3 seviyesindeydi.

Velhasıl bu verilerden de, KOBİ'lerin daha fazla yüksek teknoloji üretmeleri gerektiği sonucuna ulaşabiliriz.

İmalat sanayindeki KOBİ'ler teknoloji düzeylerine göre sınıflandırıldığında; yüzde 56,4'ü düşük teknoloji sınıfında üretim yaparken, büyük ölçekli girişimlerde bu oran yüzde 44,9 oldu. İmalat sanayindeki sadece 3 bin 134 KOBİ, yüksek teknoloji sınıfında üretim yapıyor.

KOBİ'ler, ihracatın yüzde 31,6'sını sırtlanmış durumdalar. Bu oran, ithalat tarafında ise yüzde 15,4.

Ayrıca ihracatlarının yüzde 49,3'ünü Avrupa ülkelerine, yüzde 32,7'sini de Asya ülkelerine gerçekleştirdiler. İhracatın yüzde 91,7'lik bölümü ise sanayi sektöründe gerçekleşti.

Özetle...

Paylaşılan veriler, KOBİ'lerin maliyetlerinin çok ciddi anlamda sert arttığını ortaya koyuyor.

İhracat tarafından da anlaşılıyor ki, yani KOBİ'ler Türkiye'de ekonominin bel kemiği olmaya devam ediyor.

Fakat ne yazık ki, tehlikedeler!

Çünkü KOBİ'lerin düşük teknolojili üretim sorunları aşılamıyor.

Çünkü KOBİ'lerin borcu ağırlaştı!

2022 yılında KOBİ borçları 2 trilyon liraya dayanmıştı.

Sonrasında...

Bankacılık Düzenleme Denetleme Kurumu'nun verilerine göre, KOBİ niteliğindeki işletmelerin bankalara olan borcu faiz artışlarının başladığı Haziran 2023'de 2,8 trilyon liraydı.

Ekim ayı itibarıyla 3 trilyon lirayı aştı.

Borçlarını ödemekte zorlanan KOBİ'leri zorlu günler bekliyor.

Bir yandan artan faiz yükü öte taraftan da daralan piyasada düşen talep nedeniyle ciddi sıkıntı yaşanıyor.

Zombi şirket...

Yani finansal açıdan sağlıklı olmayan ve iflas riskiyle karşı karşıya olan ancak hala faaliyette olarak tanımlanan şirketlerin sayısı da artıyor.

Hatta Uluslararası Para Fonu (IMF) borcunu ödeyecek kadar geliri olmayan ancak destekle ayakta kalan zombi şirketleri analiz ettiği raporda, Türkiye'yi dünyada en yüksek "zombi şirket" oranına sahip ülke olarak gösterdi.

'Yürüyen ölülerin yükselişi: Dünyadaki zombi firmalar' başlıklı makalede Türkiye'de şirketler arasında zombi şirket oranının yüzde 13'ü geçtiği belirtildi.

Türkiye rapora göre, halka açık olan şirketler arasında zombi şirket oranında ise dünyada 21'inci sırada yer aldı.

Halka açık Türk şirketler arasında 'zombi' oran rapora göre, yüzde 8'in üzerine çıkmış durumda.

Son olarak...

Yine verilere göre, KOBİ'lerin büyük çoğunluğunu mikro işletmeler oluşturdu. 3 milyon 482 bin mikro büyüklükte KOBİ bulunuyor.

Türkiye'de faaliyet gösteren 1000 firmanın yalnızca 3'ü büyük firma sınıfına giriyor.

Bu firmalar toplam istihdamın yüzde 29,4'ünü üretim değerinin ise yüzde 63,7'sini gerçekleştirdi.