Araştırma: Atlantik Okyanusu akıntısının çökmesi Avrupa'yı etkileyecek

Bilim insanları, Dünya'nın iklimini dengeleyen önemli bir Atlantik Okyanusu akıntısının çökme risklerinin "büyük ölçüde hafife alındığını" belirterek uyarıda bulundu.

euronews'te yer alan habere göre; Hafta başında yayımlanan bir açık mektupta, 15 ülkeden 44 önde gelen iklim bilimci, Atlantik Meridyenel Devrilme Sirkülasyonu'nun (Atlantic meridional overturning circulation - AMOC) çökmesinin yıkıcı ve geri dönülemez sonuçlar doğuracağını ifade etti. Bu tehlikenin, politika yapıcıların acilen harekete geçmesini gerektirdiğini vurguladılar.

En son Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli raporu, AMOC'nin 2100'e kadar aniden çökmeyeceğine dair "orta düzeyde güven" sunuyor. Ancak bilim insanları, bu değerlendirmenin iyimser olduğunu ve riskin hafife alındığını düşünüyor.

Açık mektupta, "AMOC'nin çökme ihtimaline dair 'orta güven' yeterince güven verici değil ve bu yüzyıl içinde çökme olasılığını tamamen ortadan kaldırmıyor," ifadelerine yer verildi.

"Orta düzeyde bile olsa, olası bir çöküşün felaket sonuçları olacağı ve gelecek yüzyıllar boyunca tüm dünyayı etkileyeceği göz önüne alındığında, bu riski azaltmak için daha fazla çaba gösterilmesi gerektiğine inanıyoruz."

Mektup, Nordik Bakanlar Konseyi'ne hitaben yazıldı ve politika yapıcıları AMOC'nin çöküş risklerini dikkate almaya, Paris Anlaşması hedeflerine bağlı kalmaları için hükümetlere baskı yapmaya çağırıyor.

Atlantik Meridyenel Devrilme Sirkülasyonu nedir?

AMOC, önemli bir okyanus akıntı sistemi olup, sıcak suyu, karbonu ve besin maddelerini Atlantik Okyanusu boyunca kuzeye taşır. Burada su soğur ve derinlere batar, bu da enerjinin gezegenin etrafına dağıtılmasına yardımcı olur. AMOC, ısıyı okyanus boyunca bir taşıma bandı gibi hareket ettirerek iklimi düzenler.

Buharlaşma nedeniyle daha tuzlu hale gelen ılık su, okyanus yüzeyinden kuzeye doğru akarak Avrupa'yı normalden daha ılıman tutar. Soğuduğunda, yüksek tuzluluk oranı yoğunluğunu artırdığı için batar ve daha sonra okyanusun dibi boyunca güney yarımküreye geri akar.

Ancak, son 100.000 yılda Avrupa'da yaşanan dramatik soğuma dönemleri üzerine yapılan araştırmalar, eriyen buz tabakalarının tuzluluk ve sıcaklıktaki değişimlerin AMOC'yi zayıflatabileceğini göstermektedir. Tatlı su, okyanus yüzeyinin tuzluluğunu ve dolayısıyla suyun yoğunluğunu azaltır. Bu da, yüzey suyunun daha az batmasına ve akıntının yavaşlamasına yol açar.

Feci bir devrilme noktasına doğru mu gidiyoruz?

Bazı araştırmalar iklim değişikliğinin akıntının akışını yavaşlatıyor olabileceğini öne sürüyor. Deniz yüzeyi sıcaklıklarına dayanan 2023 tarihli bir çalışma, 2025 ile 2095 yılları arasında tam bir çöküş yaşanabileceğini öne sürdü.

Ancak bu 'devrilme noktasının' gerçekte nasıl, ne zaman ve hatta gerçekleşip gerçekleşmeyeceği konusunda büyük bir belirsizlik var ve senaryoyu modellemek zor. Bir çöküşü gösteren önceki bilgisayar simülasyonlarının çoğu, bir kerede çok büyük, gerçekçi olmayan miktarlarda tatlı su eklemeyi içeriyordu.

Şubat ayında Hollanda'daki Utrecht Üniversitesi'nden bilim insanları, AMOC'nin çöküşünü simüle etmek için karmaşık bir iklim modeli kullandılar ve bunun daha önce düşünülenden daha yakın olabileceğini keşfettiler.

Hollandalı ekip, bu devrilme noktasının uyarı işaretlerini aramak için şimdiye kadarki en sofistike modellemeyi gerçekleştirmek üzere bir süper bilgisayar kullandı. Suyu kademeli olarak eklediler ve yavaş bir düşüşün 100 yıldan daha kısa bir süre içinde ani bir çöküşe yol açabileceğini buldular.

Şubat ayında yayınlanan makalede daha önce AMOC devrilme noktasının sadece "teorik bir kavram" olduğu ve yazarlarının modellemelerinde bu hayati akıntının devrilme hızının "şaşırtıcı" olduğu belirtiliyordu.

Kulusuk yakınlarındaki büyük buzdağları

Ancak araştırmacılar bu sonucu elde etmek için simülasyonu 2.000 yıldan fazla çalıştırmak zorunda kaldılar ve yine de Grönland'ın buz tabakası eridikçe okyanusa şu anda olandan çok daha fazla su eklediler.

Araştırmaya dahil olmayan Exeter Üniversitesi'nden iklim bilimci Tim Lenton, "Araştırma, AMOC'nin bir devrilme noktasına yaklaştığına dair fiziksel temelli bir erken uyarı göstergesine dayanarak ikna edici bir durum ortaya koyuyor," dedi.

"Ancak söyleyemediği ve söylemediği şey, devrilme noktasının ne kadar yakın olduğu; çünkü bunun güvenilir bir tahminini yapmak için yeterli veri olmadığını gösteriyor."

Çalışmanın başyazarı Rene van Westen de, olası bir AMOC çöküşü hakkında kesin bir şey söylemek için yeterli veri olmadığını belirtti. Artan karbondioksit seviyeleri ve küresel ısınmayı içeren modeller de dahil olmak üzere, bir zaman dilimi belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu vurguladı. "Sadece devrilme noktasına doğru ilerlediğimizi ve AMOC'nin devrilmesinin mümkün olduğunu söyleyebiliriz."

Yine de, çöküş öncesinde modelde gözlemlenen bazı değişiklikler, son yıllarda Atlantik Okyanusu'nda görülen değişikliklerle örtüşüyor. Van Westen, "AMOC istikrarını kaybettiğinde, mevcut rekonstrüksiyonlardan bildiğimiz gibi, ani geçişlerin gelecekte daha olası hale geldiğini görebiliriz," dedi.

Lenton, devrilme noktasının ne kadar yakın olduğunu tahmin etmek, potansiyel etkileri değerlendirmek ve bu etkilere nasıl uyum sağlayabileceğimizi bulmak için daha fazla araştırmaya yatırım yapmanın önemine dikkat çekti. "En iyisini ummalıyız ama en kötüsüne de hazırlıklı olmalıyız," diye ekledi.

Okyanus akıntısının çökmesi Avrupa için ne anlama gelir?

AMOC çökerse, önceki araştırmalar bu çöküşün insan zaman ölçeklerinde neredeyse geri döndürülemez iklim etkilerine yol açacağını göstermekte. Bu durum, küresel iklim üzerinde ciddi sonuçlar doğuracak ve en büyük etkisinin Avrupa'da hissedileceği tahmin ediliyor.

Avrupa'nın bazı bölgelerinde sıcaklıklar 30 santigrat dereceye kadar düşebilir. Modeller, ortalama olarak Londra'nın 10 santigrat derece, Bergen'in ise 15 santigrat derece soğuyacağını öngörüyor. Raporun yazarları, "hiçbir gerçekçi adaptasyon önleminin bu kadar hızlı sıcaklık değişimleriyle başa çıkamayacağını" belirtiyor.

Güney yarımkürede ise sıcaklıklar artarken, Amazon yağmur ormanlarındaki yağışlı ve kurak mevsimlerde değişiklikler görülecek. Van Westen, bu yılın başlarında yaptığı açıklamada, Avrupa'nın kıyı bölgelerinde deniz seviyesinin bir metreye kadar yükselebileceğini ve bunun daha az yağış anlamına gelebileceğini ifade etti.

Lenton'a göre, "AMOC çöküşünün yaratacağı felaket senaryosu, kendi grubumun yaygın bir gıda ve su güvenliği krizine yol açabileceğini gösteren son çalışmalarıyla uyumlu."

Kaynak: BURSADA BUGÜN

Diğer Dünyadan Haberler için tıklayın